موضوع فساد سازمان یافته در ادارات و نهادهای مختلف به خصوص در مجموعه شهرداری و شوراها از جمله موضوعات داغ فضای رسانه ای و محافل سیاسی کشور طی سال های گذشته بوده است و با توجه به نزدیک شدن به موعد انتخابات ریاست جمهوری و شوراها، این موضوع با ضرباهنگ بیشتری در محافل مختلف پیگیری می شود.
در این زمینه مصاحبه ای با علی راستی مقام ارشد سابق نظارتی استان در ارتباط با فساد در مجموعه شهرداری و شورای شهر کلانشهر تبریز داشته ایم که در آن به موضوعاتی همچون «زمینه های اجتماعی فساد اداری و اقتصادی»، «نقش واحدهای نظارتی و لزوم تفکیک حوزه قدرت و ثروت» و همچنین «راهکار مبارزه با فساد و ضرورت مشارکت مردم، رسانه ها و نیروهای متخصص در این زمینه» پرداخته شده است.
متن کامل مصاحبه صورت گرفته در ادامه آورده شده است:
در صورت رشد زنجیره ای فساد، با جابجایی اشخاص، اصلاح نمی شود
تبریزبیدار: با توجه به اینکه موضوع مصاحبه حول محور «فساد و خواری» می باشد، تفسیری که شما از این عبارت دارید چیست و اینکه آیا فساد امری فردی است یا سازمانی؟
راستی: مساله فساد یکی از قدیمی ترین مشکلات اجتماعی است که همچون عمده معضلات جوامع انسانی ریشه در تاریخ دارد. با این حال پرداخت به این موضوع و تلاش برای مقابله با آن مربوط به تاریخ معاصر و عصر دولتداری مدرن و مدیریت عمومی است.
جامع ترین تفسیری که بتوان در ارتباط با این معضل کلان اداری ارائه داد این است که فساد در زنجیره‌ای تخریبی مانند سرطان رشد کرده، به تدریج تبدیل به هنجار می‌شود و رفته رفته یک امر فرهنگی به حساب می‌آید. وقتی کار به این مرحله رسید، دیگر نمی‌توان فساد را امری فردی به حساب آورد. در این حالت فساد به یک امر سازمانی تبدیل می شود. به همین دلیل دیگر نمی توان فقط با جابجایی اشخاص، ساختارها را اصلاح کرد. چون دیگر فساد از اشخاص تغذیه نمی‌کند، بلکه از سازمان تغذیه می کند و از سازمان ها جان می‌گیرد. فساد عمدتا در ساختار اداری و اقتصادی در قالب اختلاس و ارتشاء و … قابل مشاهده است که اصل تخصیص مناسب منابع را فلج مرده و اولویت اساسی در طرح های اقتصادی را به دست فراموشی می سپارد، و فعالیت هایی اولویت می یابند که با منافع نامشروع باندهای فاسد سازگاری داشته باشد.
فساد بشدت خود را بازتولید می کند
تبریزبیدار: بروز فساد در ساختارهای اداری و اقتصادی شهر و کشور زمینه های اجتماعی خاصی می طلبد، به نظر شما فساد در ساختار ادارات و نهادها از کدام زمینه های اجتماعی سرچشمه می گیرند؟
راستی: به نظر می رسد وقوع فساد اقتصادی و اداری با سه مؤلفه عدم پایبندی اخلاقی و دینی، نظام خویشاوندپروری اداری و میزان قبح فساد در جامعه در پیوند است. با توجه به مؤلفه های ارائه شده می‌توان گفت عدم پایبندی دینی و اخلاقی در افراد زمانی که با عدم وجدان کاری و اخلاق حرفه‌ای، وجود نظام خویشاوندپروری اداری و عدم قبح فساد از طریق تبدیل آن به یک ارزش در جامعه همراه می شود زمینه برای رشد انواع فساد اداری و اقتصادی فراهم می گردد. در غرب مدرن نظام اخلاقی مساوی با موانع و محدودیت های ایجاد شده از طرف قانون است و به همین خاطر انسان ذاتا بد باید مدام از بیرون مورد کنترل واقع شده و از خلاف قانونی آن جلوگیری شود لذا عموم مردم بشدت کنترل می شود و اقلیت حاکم به کلی آزاد است اما در جامعه اسلامی باورها مهمترین نقش کنترل کننده افراد را در موقعیت های مختلف بر عهده دارد لذا اولا ضرورت تقویت نظام باورهای اخلاقی و معنوی معطوف به “حق” در افراد وجود دارد در ثانی اگر عنصر درونی توان جلوگیری از فساد را نداشته باشد باید کنترل های بیرونی مانع ظلم افراد شود و نباید در این رابطه با مسامحه و تساهل برخورد نمود چون فساد بشدت خود را بازتولید می کند.
توزیع رانت قدرت و ثروت باعث شکل‌گیری منافع عظیمی در امور شهری شده
تبریزبیدار: به نظر شما چرا واحدهای نظارتی داخل مجموعه مدیریت شهری و یا نهادهای نظارتی خارج از مجموعه قادر نیستند فساد را بطور کامل مهار کنند؟
فسادزدایى با تفکیک حوزه قدرت از حوزه ثروت امکانپذیر است. به عبارت دقیق‌تر می‌توان گفت که مسابقه در ساختار مدیریت شهری و یا نظارت بر عملکرد مدیران در قالب شوراهای شهری بیشتر از آنکه بر گره گشایی از مشکلات مردم متمرکز باشد، مسابقه برای خلق باند قدرت و ثروت است. مزیت این توصیف ساده آن است که از دل این توصیف می‌توان مفهوم و چیستی مبارزه با فساد را استخراج کرد که باید در دو سطح پیگیری شود: ۱. توقف مسابقه برای توزیع شبکه رانتی ۲. تغییر در نگرش به همزادی ثروت و قدرت.
تفکیک حوزه قدرت از حوزه ثروت در جوامع پیشرفت یافته یک اصل اساسى براى جلوگیرى از بروز انواع فسادهاست. به همین دلیل، معمولا خود فعالان اقتصادى از ورود به حوزه سیاست خوددارى مى کنند تا از ایجاد شبهه سوءاستفاده از قدرت سیاسى براى منافع شخصى خود جلوگیرى کنند. اما در کشور ما و علی الخصوص در حوزه مدیریت شهری بی تردید توزیع رانت قدرت و ثروت باعث شکل‌گیری منافع عظیمی در امور شهری شده است که صاحبان این منافع قطعا مخالف عبور از این وضعیت هستند.
برای درگیر شدن با اندامواره فساد باید با اندامواره ای از جنس مردم وارد کارزار شد
تبریزبیدار: نظر شما برای مبارزه با فساد در مجموعه مدیریت شهری چیست؟ آیا به مشارکت مردم، رسانه ها و افکار عمومی در برخورد با فساد اداری و مدیریت شهری باور دارید؟
راستی: اساسا مبارزه با فساد باید به صورت فراگیر و همه جانبه و با مشارکت همه اقشار جامعه صورت پذیرد. همانطور که در ابتدای بحث از فساد اداری و اقتصادی در کشور و علی الخصوص مدیریت شهری به عنوان امری سازمان یافته یاد شد، رویارویی با آن نیز باید به صورت سازمان یافته صورت پذیرد.
برای تحقق این امر نیز باید تقابل با فساد را در سه سطح سازمان دهی کرد. سطح یک تبدیل امر مبارزه با فساد به یک مطالبه عمومی در میان مردم است. همه اقشار جامعه باید با تمام توان خواهان مقابله با عاملین فساد در حوزه مدیریتی و اقتصادی بوده و مصرانه پیگیر آن باشند. سطح دو، حوزه روشنگری و افشای عاملین فساد در مجموعه ساختار شهری است که در این میان بیشترین نقش بر عهده اصحاب رسانه و صاحبان قلم است. و سطح سه، حضور نیروهای پخته، دلسوز و پاکدست در ساختار مدیریتی است. تا هم مانع حضور عوامل فسادزا در ساختار اجرایی شده و هم تصمیمات مناسب برای تسریع روند ترمیم مدیریت شهری اتخاذ کرد. به عبارت ساده تر برای درگیر شدن با اندامواره ای به نام فساد باید با اندامواره ای از جنس مردم وارد کارزار شد.
باید گفت اساسا و در حالت کلی برای مبارزه با فساد و اقامه حق به چیزی فراتر از موضوعاتی که درباره آن صحبت کردیم نیاز است همه ابزارها، روش ها و عوامل مبارزه با فساد زمانی ممکن و موثر خواهد بود که در فضای عمومی جامعه فرهنگ حقمدارانه دینی حاکم باشد که هم در حوزه درونی فرد و هم از طریق واکنش های جمعی و اجتماعی ظلم و فساد را مهار نماید یعنی پیش از هرچیزی مبارزه با فساد یک حرکت فرهنگی و دینی است.
کسی که به تقابل با فساد برمی خیزد، باید پیه اتهامات و شارلاتانیسم شبه رسانه ای را به تن بمالد
تبریزبیدار: نظر شما در ارتباط با حملات احتمالی رسانه ای به کسانی که مصمم به مبارزه با فساد ساختاری هستند چیست؟
این اقدامات بیشتر از آنکه تلاشی برای بیان حقیقت باشد، فرافکنی افکار عمومی و هوچی گری شبه رسانه ای خواهد بود. خوب واقعیت امر این است که، کسی که وارد کارزار تقابل با فساد می شود باید پیه این حملات، اتهامات و شارلاتانیسم شبه رسانه ای را به تن بمالد. فراموش نکنید حملات این چنینی قطب نمای تشخیص راستی از ناراستی و شفافیت از غیرشفاف بودن است.
به قول شهید همت: “هر موقع در میدان جنگ مسیر خود را گم کردید، دقت کنید توپخانه دشمن کدام نقطه را می کوبد آن نقطه دقیقا جبهه خودی است.” اصحاب رسانه و کسانی که اندکی آشنایی با فضای رسانه و الفبای رسانه دارند، به این امر واقف هستند که هر چند حملات احتمالی یاد شده با برندهای متفاوت صورت می پذیرند، بالاخره سویه های همسانی دارند که اولا نشان از سرچشمه واحد دارد ثانیا برای پنهانکاری اقدامات مشخصی صورت می گیرد که محل تلاقی قدرت و ثروت است.
ما ضابط قضایی بودیم و کار خودمان را با ادله قانونی انجام دادیم
تبریزبیدار: شما سال گذشته بعنوان یک مقام ارشد نظارتی، مسئولیت پرونده فساد در شورای شهر و شهرداری را برعهده داشتید و افرادی نیز بازداشت شدند، چرا این پرونده ها به سرتنجام نرسید و افراد آزاد شدند؟
راستی: ما بعنوان ضابط قضایی کار خودمان را بر اساس ادله و مستندات و با هماهنگی دستگاه قضایی انجام دادیم و بعد از تکمیل پرونده و جمع بندی دست به اقدام زدیم و به کار خودمان ایمان داشتیم. افکار عمومی باید از جای دیگر مطالبه کنند که نتیجه پرونده ها به کجا رسید چون ما فقط ضابط قضایی بودیم.
به نظر ما برخی افراد نباید الان به خودشان اجازه می دادند که بعد از آن پرونده ها، وارد کارزار انتخاباتی شوند و این در افکار عمومی جلوه خوبی ندارد.
ما وظیفه خودمان را به خوبی انجام دادیم و برای کار خود ادله قانونی کافی داشتیم.
جراحت مبارزه در میدان فساد، هتک آبروست
تبریزبیدار: آیا در بررس یپرونده های فساد شورای شهر و شهرداری تبریز فشارهای بیرونی هم به شما وارد شد؟
راستی: در وادی مبارزه با فساد، هرگونه فشار طبیعی است و برای مبارزه با رانت و فساد باید از جان و آبرو مایه گذاشت. جراحت های این نوع مبارزه از جنگ فیزیکی به مراتب بیشتر و سخت تر ایت . باید پیه آن را به جان مالید و نترسید. برای کار بزرگ باید هززینه بزرگ داد و آن آبرو است.
دیدگاهتان را بنویسید