خبر/

تصویر احتمالی شهرها در دوران پسا کرونا

در میان سناریوهای مختلف پساکرونایی احتمالی برای شهرها، دو تصویر غایی به ذهن خطور می کند: تصویر اول یک مدینه فاضله شهری با پیاده روهای فراوان، مسیرهای دوچرخه سواری بسیار، محل های پارک خودرو در کنار فضاهای سبز چشم نواز و شبکه وسیعی از حمل و نقل روان است. در مقابل، تصویر دوم :کابوس آبادی است با خیایبان های خالی، مغازه های تعطیل، فضاهای شهری خالی که در آنها، به جای تنوع، انرژی و پویایی جای خود را به تابلوهای فاصله گزاری اجتماعی و تبلیغ ماسک داده است، شهری که در آن سینماها و رستوران ها و موزه ها نیمه تعطیل هستند، شهروندان کمی در سطح خیابان هستند و کودکان کمی در بیرون از خانه بازی می کنند. اما شهرها در دوران پس از افول کرونا تصویری مابین این دو چهره غایی خواهند داشت.

در دوران کرونا، استفاده از ماسک مهم ترین تغییر است. بنا به پیش بینی های محققان علوم اجتماعی، در دوران پساکرونا، استفاده از ماسک های بهداشتی نه تنها به عادت بلند مدت برخی تبدیل خواهد شد، بلکه در برخی از شهرهای پیشرو در صنعت مد مانند لس آنجلس و نیویورک ماسک هایی با فرم های خاص به جزیی از آرایش و مد اشخاص تبدیل خواهند  شد و قابل پیش بینی است که ماسک به جزیی ثابت از لباس های فرم کارکنان برخی از ادارات پست، حمل و نقل و پلیس، آتش نشانی و … تبدیل شود.

شاید یکی از محاسن ویروس منحوس کرونا، انگیزه بخشی به شهرها برای هوشمند سازی سریع تر امور شهری و سازمان ها باشد. شهرهای مختلف در سطح جهان بسته به سطح پیشرفت علمی و تناسب زیرساخت های موجودشان در سالهای اخیر تلاش برای هوشمند سازی کرده اند و اکنون اینترنت در تمامی ارکان و امور شهری نقش بی بدیل خود را بازی می کند. کنترل ترافیک هوشمند، سیستم مدیریت پسماند هوشمند و کنترل هوشمند آلودگی شهرها تنها مثال هایی از نفوذ اینترنت در بدنه کاری شهرها هستند. اما این نیاز بزرگ در بعضی از شهرهای در حال توسعه و اکثر شهرهای جهان سوم، تا دوران ظهور کرونا این چنین نمایان نشده بود تا اینکه طبق همان اصطلاح قدیمی که ابتکار و اختراع از دل احتیاج بیرون می آید، نیاز به حضور فیزیکی کم تر برای انجام کارها در زمان کرونا، شهرها را مجبور به حرکت به سمت هوشمند سازی خواهد کرد.

شهروندان در زمان پساکرونا، مراجعه حضوری کمتری به ادارات، بانک ها و مراکز همگانی خواهند داشت و بیشتر کارها از طریق اینترنت و نرم افزارهای مخصوص با گوشی تلفن انجام خواهد شد که این کار علاوه بر صفه جویی در وقت مردم، پاکی شهرها، روانی ترافیک به عدالت بیشتر خدمات دولتی منجر خواهد شد. در مورد ارتقائ عدالت اجتماعی تنها کافی است به ناعدالتی حاصل از نوبت گیری از طریق سفارش یک فرد دقت شود که در سیستم نوبت دهی اینترنتی غیرممکن خواهد بود.

از سالها پیش در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکا، پدیده مدرسه در منزل( home-schooling) به رهیافتی پذیرفته شده در بسیاری از خانواده ها تبدیل شده است. سیستمی که در آن، آموزش از راه دور و از طریق اینترنت انجام می پذیرد. فارغ از مزایا و معایب این نوع آموزش، کاملا قابل پیش بینی است که با از بین رفتن کرونا و بازگشایی مدارس، بر تعداد مدارس با سیستم های آموزش مجازی افزوده خواهد شد و دانش آموزان بسیاری از محل اتاق خود به یادگیری و تحصیل خواهند پرداخت. این پدیده به نوعی در بسیار از مشاغل هم مشهود خواهد بود و tele-working  یا همان دورکاری و کار از محل خانه شایع خواهد شد.

ترس مهم ترین اثر بلند مدت کرونا خواهد بود. به دنبال ماهها فعالیت هشدار دهنده در مورد تبعات رعایت نکردن موازین بهداشتی در محل های عمومی و شخصی و دعوت از شهروندان برای پوشیدن ماسک و شستن دست و صورت و رعایت فاصله اجتماعی انتظار می رود که این هشدارها در رفتار و هنجارهای شهروندان حتی پس از افول کرونا تاثیرگزار باشد. تاثیر بلندمدت این ترس شاید در دو حالت برجسته خود را نمایان سازد: کاهش تماس فیزیکی افراد مانند دست دادن وافزایش بهداشت جمعی. مردم بی توجه به بهداشت به تعریف جدید از این امر مهم دست خواهند یافت و شاید نسل آتی از این منظر احترام بیشتری به رعایت اصول بهداشت فردی و اجتماعی خواهد داشت.

اگر تاریخ را گواهی برای پیش بینی آینده پس از کرونا در نظر بگیریم، می توان گفت از آن دسته از تغییراتی که در حال حاضر به واسطه کرونا به وجود آمده اند، آنهایی ماندگار خواهند شد که جامعه را امن تر و سالم تر و پایدارتر می کنند. مثلا در دوران طاعون سیاه، شهرهای ایتالیایی بیمارستان های طاعونی درست کردند که بیماران را قرنطینه کنند. یا برای مقابله با طاعون در قرن هفدهم، لندن بسیاری از سازه های چوپی خود را به آجر تبدیل کرد چون که اعتقاد بر این بود که آجر در مقابل جانوان موذی حامل بیماری غیر قابل نفوذتر است. شهر پاریس بسیاری از بلوارها و خیابان هایش را در قرن نوزدهم برای بهبود بهداشت و سلامتی عریض تر کرد. در نیویورک در مبارزه علیه سل، وبا و دیگر بیماریهای سرایتی، سرمایه گزاری شگرفی در سیستم های بهداشتی و مجاری فاضلاب در کنار افزایش سرانه پارک ها و فضای سبز انجام پذیرفت. همه اینها مثالهایی هستند از تلاش های ماندگار بشر برای مقابله با بیماریها که ماندگار شدند و در مورد کرونا هم می توان مطمن بود که تاثیرات شگرفی بر روی زیرساخت های شهری و بیمارستانی داشته باشد. اکنون به خوبی مشخص است که خیابان های باریک با محل های ناکافی پارک خودرو یکی از عوامل افزایش ازدحام جمعیت در برخی نقاط شهرها و افزایش ضریب سرایت کرونا و یا دیگر بیماریهای واگیردار است، پس می توان مطمن بود که شهرهای بسیاری بازنگری اساسی در کیفیت معابر و پارکینگ شهری داشته باشند.

به طور کلی، سالهاست عباراتی مانند شهرهای تاب آور و توسعه پایدار شهری وارد واژگان علوم شهری شده است. به صورت کاملا طبیعی، در دوران فجایع طبیعی مانند سیل و زلزله و بیماریهای واگیردار، تمامی شهرها، البته در سطوح مختلف، با چالش جدی روبرو می شوند و ضربات جدی از لحاظ انسانی، اقتصادی، صنعتی و زیرساخت ها می خورند، اما این شهرهای تاب آور هستند که از پس این بحران ها بر می آیند و به حیات خود ادامه می دهند. آنها بهای ضعف های خود را با سرمایه گزاری بیشتر بر روی اهداف توسعه پایدار و تب آوری شهری می پردازند و با گذر از بحران به شهرهای مقاوم تر، سالم تر و موفق تر تبدیل می شوند. آینده شهرهای پی از کرونا هم به این شکل خواهد بود. شهرهایی موفق در حوزه توسعه پایدار، نهایتا به آینده بهتری بعد از این دوران کرونا دست خواهند یافت اما شهرهایی که از این مقوله سر باز زده اند، شاید سالها طول بکشد که بتوانند حتی به شرایط اجتماعی نرمال قبل از کرونا بازگردند.