به گزارش خبرنگار نوبر، محمدرضا هاتفی از اساتید و محققین زبده و کمتر شناخته شده تبریز در بین مردم عادی است که سال هاستدر حوزه تالیف کتب اسلامی فعالیت می‌کند.
دانشمندان و مولفات مطرح دنیای اسلام، نام او را می‌شناسند ولی تمایل او به ناشناس ماندن باعث شده که آن چنان که باید و شاید،تصویری از او دیده نشود
تالیف اثر جدید او با نام« حنیفه در اعراب و توضیح صحیفه» باعث شد که باز هم ساعاتی در کتابخانه زیبا و دوست داشتنی او باهمدیگر به گفتگو بنشینیم.
وی معتقد است که صحیفه سجادیه یکی از بهترین کتب اسلامی است که آن چنان که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته فلذا می‌بایستبرای هرچه بیشتر شناساندن امام سجاد(ع) و کتاب ارزشمند صحیفه به جامعه، بیشتر بکوشیم
در ادامه گفتگوی ما با مولف کتاب «حنیفه در اعراب و توضیح صحیفه» را می‌خوانید:
آقای هاتفی لطفا در مورد تالیف جدید خودتان توضیح دهید.
اثر جدید ما ، مجموعه سه جلدی هزار و نهصد و اندی صفحه ای ( حنیفه در اعراب و توضیح صحیفه ) بوده که توسّط ادیب راموز آیتالله حجّت هاشمی خراسانی نامیده شده است،جناب دکتر محمّد علی آذرشب نیز توسّط دوست و برادر عزیزتر از جانم جناب دکتر حبیبراثی این اثر را (لطائف دقیقه در صحیفه سجّادیّه) نام نهاده است که سال جاری توسّط کتابخانه تخصّصی صحیفه سجّادیّه و انتشاراتدارالعرفان قم چاپ شده و در تبریز نیز کتابسرای دریا ، جنب مصلّا به فروش می رسد.
لطفاً در مورد کتاب صحیفه توضیحات بیش تری بدهید
صحیفه سجّادیّه مجموعه پنجاه و چهار دعاء از امام زین العابدین علیه السّلام است که یکی از نخستین تألیفات اسلامی و معتبرترینکتاب های شیعه به شمار می رود.
ابن شهر آشوب در ضمن گزارش سخن غزالی دربارة نویسندگان نخستین اسلامی و اوّلین کتاب های مسلمان ها و ردّ گفتار وی میگوید: نخستین نویسندگان اسلامی علی علیه السّلام ، سلمان فارسی ، ابوذر غفاری ، اصبغ ابن نباته ، عبید الله بن ابی رافع و علی ابنالحسین می‌باشند که امام علی ابن الحسین علیه السّلام ، صحیفه کامله سجّادیّه را املاء فرموده است.
ابن شهر آشوب در معالم العلماء نه تنها در میان شیعیان ، بلکه در نظر برادران اهل سنّت ، از حافظان به نام حدیث و درعلم رجال وتفسیر ، دارای مقام شامخی است ، بسیاری از نویسندگان اهل سنّت ، مانند: صلاح الدّین صفدی در الوافی ، ابن حجر عسقلانی درلسان المیزان و سیوطی در بغیة الوعاة ، امانت ، زهد و صداقت وی را ستوده اند.
مرحوم سیّد شرف الدّین عاملی در کتاب مؤلّفو الشیعه فی صدر الاسلام ، ضمن شمارش آثار باقی مانده از قرن نخست ، به صحیفهسجّادیّه اشاره کرده و گوید: نسخه‌های صحیفه به خطّ زید بن علی و امام باقر (ع) بوده است.
ابن شهر آشوب در مناقب خود به اهمیّت صحیفه و رواج آن در روزگار وی اشاره نموده و گوید: فصاحت فوق العاده آن عجاب انگیزاست.
مرحوم سیّد علی خان در مقدّمه ریاض السّالکین گوید: ابن شهر آشوب ، ضمن زندگی متوکّل بن عمیر دربارة سلسله اسناد صحیفهتوضیح داده است. در آثار شیخ طوسی نیز که 128 سال پیش از ابن شهر آشوب در گذشته است صحیفه سجّادیّه معّرفی شده است.
در کتاب مصباح المتهجّد شیخ طوسی نیز که یکی از بهترین کتاب های دعای شیعه بوده ، برخی از دعاهای صحیفه سجّادیّه مانند: دعایوداع با ماه مبارک رمضان و دعای ختم قرآن و دعای ششم به گونه کامل آمده است ، از این رو معلوم می شود که صحیفه سجّادیه قرنهای چهارم و پنجم ، شناخته شده بوده و خواندن دعاهای آن در میان مردم، رواج داشته است و… .
اهمیّت صحیفه سجّادیه چنان بوده که از دیرباز، گروه های زیادی از دانشمندان ، بر آن شروحی به زبان های عربی و فارسی نوشته اند، مرحوم آقا بزرگ تهرانی در کتاب الذّریعه ، پنجاه و هفت شرح و ترجمه برای صحیفه معرفی نموده که ده شرح و ترجمه از آن میان ،فارسی است. و تا آن جا که من اطّلاع دارم پس از آن هم شروح و ترجمه های به زبان فارسی به قلم دانشمندان شیعی مانند: آقایان: فیض الاسلام ، صدر بلاغی ، شعرانی ، قمشه ای، انصاریان ، موسوی گرمارودی و… صورت گرفته است. ترجمه فرانسوی آن نیز توسّطبانوی عالمه خانم فریده مهدوی دامغانی به چاپ رسیده است. و برجسته ترین شرح آن ( ریاض السّالکین ) تألیف مرحوم سیّد علی خانمدنی شیرازی است.
علاوه بر هنر اصلی بیان راز و نیاز با حضرت حقّ که لازمه دعاء بوده و صحیفه سجّادیه به راستی مَثَل اعلای آن می‌باشد نباید از نظردور داشت که بسیاری از مطالب صحیفه ، پیرامون وظائف اجتماعی هر انسان سعادتمند می باشد و در حقیقت ، درس زندگی استمانند: دعای حضرت سجّاد (ع) در مورد پدر و مادر ، فرزندان ، همسایگان ، مرزداران و پیکارکنندگان ، یاری خواستن از خدا برای توفیقدر انجام وظائف انسانی فردی و اجتماعی مطلبی است که با اندک تأمل به صحیفه به گونه روشن درک می شود و… .
عبارت های آن حضرت ، چنان دلچسب بوده و لذّت بخش می باشد که مناسب است به ترجمه برخی از آن تعابیر ، توجّه شود : ( پروردگارا ، مرا در میان مردم ، به مقامی ارتقاء مده ، جز آن که مرا نزد خودم به همان اندازه پایین آوری و برای من عزّت ظاهری فراهممفرما جز آن که به همان اندازه فروتنی نهانی در من پدید آوری! ) و ( پروردگارا ، از تو می خواهم که بر من ستم نشود ، زیرا تو برجلوگیری آن توانایی و من هم بر کسی ستم نکنم که تو می توانی از ستم نمودن ، بازداری ).
کلمه ( دعاء ) که مصدر عربی بوده به معناهای فراخواندن ، یاری خواستن ، نیایش نمودن ، عبادت و بندگی کردن و ستودن پروردگار بهکار رفته است و این کلمه به گونه مکرر در قرآن ، به صورت های گوناگون آمده است . و هدف اصلی اسلام ، ایجاد باور قوی به خدایتعالی و پیوند میان روح آدمی و پروردگار است ، از این رو در آیین اسلام ، به موضوع دعاء و نیایش و بندگی به پیشگاه کبریایی وچگونگی راز و نیاز با او توجّه زیادی شده است ، اگر کسی دعاء ها را با ایمان بخواند و خواسته خویش را در چهارچوب این دعاء ها ازخدا بخواهد و تلاش نماید که در راه رسیدن به آن چه که خواسته است قیام کند چقدر از نا ملائمات جامعه ما برطرف خواهد شد.
اگر امروز عوامل گوناگون ، انگیزه بد بینی به دعاء را در ما فراهم می آورد و اگر اصرار و پافشاری گروهی به دعاء که در عین حال به آناعتقاد ندارند مایه انزجار ما از دعاء گردیده است نباید کورکورانه خود را از دعای واقعی محروم سازیم زیرا بی توجهّی به دعاء امکاندارد که خدای ناکرده مقّدمه بی توجهّی به پروردگار گردد. و این خطری است که هر مسلمان در هر مذهب اسلامی باید از آن پرهیزنماید.
آقای هاتفی، تفاوت این اثر با سایر آثار مشابه چیست؟
باری تفاوت این اثر ، با سائر آثار ، این است که ما ضمن ترکیب متن کامل پنجاه و چهار دعا از صحیفه سجّادیه که فهم موقعیّت کلماتبه کار رفته در آن ها به فهم بهتر عبارات آن کمک می کند ترکیب و إعراب کلمات ، به خواننده کمک می کند تا راحت تر متن دعاءهای امام(ع) را بفهمد و جایگاه هر کلمه در عبارت را به خوبی درک نماید و با شناختن نقش کلمات به آسانی می تواند معانی آن را دریافت نماید،لغات به کار رفته را توضیح داده و در إعراب نزدیک پانصد بیت از ابیات عرب کار کرده ایم زیرا هر نظم و نثری که إعراب نپذیرد ، ازاعتبار ساقط بوده ، در حالی که اگر شخصی منصف و غیر متعصّب ، در دعاءهای امام سجّاد (ع) دقّت نماید، کلمه ای پیدا نمی شودکه قبول إعراب ، نکرده باشد ، از این رو عبارات صحیفه سجّادیّه چنان از استحکام ادبی برخوردار است که بایستی در دانشکده هایادبیات عرب تدریس گردد ولی هزاران افسوس که اکثر خانه های ما شیعی جماعت ، خالی از این کتاب می باشد و بسیاری از ما کهمدّعی هم هستیم از نام صحیفه سجّادیه بی اطلاع می باشیم و متأسّفانه امام سجّاد (ع) را جز امام بیمار نمی شناسیم!
تا آن جا که بنده سراغ دارم درشهر ما در معدود جلساتی مانند هیئت متوّسّلین حضرت مهدی عجل ا… تعالی فرجه الشریف ، خیابانسعدی است که به شرح علمی آن می پردازند! امید است که ان شاء الله در آینده نه چندان دور ، در همه جلسات مذهبی ، کتاب صحیفهسجّادیّه طرح و نکات علمی و لطائف ادبی آن ، مورد بحث و بررسی قرار گیرد!
گفتنی است که ما در این اثر حدوداً از چهارصد و پنجاه عنوان از کتاب های عامّه و خاصّه استفاده نموده ایم.
ببخشید که می پرسم ، آیا در قبال این کتاب ، حق تألیف نیز دریافت کرده اید؟
من ، از بابت هیچ یک از تألیفاتم ، حق تألیف نگرفته ام و تنها منظورم این است که باقیات صالحاتی از خود به یادگار گذاشته باشم تا ازمن یادی رود.
در ضمن ، چنان که پاداش اُخروی نیز داشته باشد همه دوستان ، شریک هستند. و در این جا برخود لازم می دانم که به مصداق ( مَن لمیشکر المخلوق لم یشکر الخالق ) از تلاش پیگیر و حُسن سلیقه دوست و برادر بسیار ارجمندم جناب استاد صابریان که از زمره فرهنگدوستان کم نظیر است ، صمیمانه قدردانی
می نمایم و همواره دعاگو باشم، جزاه الله خیراً و نسأله سبحانه أن یدیم عمره و توفیقه ، إنّه سبحانه ولیّ التّوفیق.
و سخن پایانی شما:
در پایان ، آرزو دارم شخصاً در عین حال که از کار و کوشش برای رسیدن به اهداف دنیوی و اخروی فروگذاری نکنم ، ارزش دعاء و توکّلبه خدا و درخواست توفیق از حضرت حقّ را از یاد نبرم ، به قول شاعر:
تکیه بر تقوا و دانش در طریقت کافریست
راهرو گر صد هنر دارد توکّل بایدش
گفتگو: سید مرتضی مرتضوی
تصاویر: مریم غفارنژاد
دیدگاهتان را بنویسید